آشنایی با انواع سوخت هواپیماهای جت غیر نظامی

انواع سوخت جت غیر نظامی و مشخصات آنها

سوخت جت یک مایع بر پایه نفت سفید تصفیه شده، شفاف یا مایل به زرد است که عمدتاً برای تامین انرژی موتورهای توربینی مانند: موتورهای توربوپراپ و جت استفاده می شود.

امروزه سوخت نفت سفید جت از نفت سفیدی که قبلاً برای روشن کردن توربین های گازی استفاده می شد ساخته می شود. این موتورها به سوختی با ویژگی های احتراق خوب و محتوی انرژی بالا نیاز داشتند. سوخت های از نوع نفت سفید که امروزه در هوانوردی غیرنظامی مورد استفاده قرار می گیرند عمدتاً از نوع Jet A  و  Jet A-1 هستند. سوخت Jet A دارای نقطه انجماد بالاتری است (حداکثر منفی 40 درجه سانتیگراد به جای حداکثر منفی 47 در جه سانتیگراد) و فقط در آمریکای شمالی پیدا می شود.

Jet A-1 

جت A-1  نوعی سوخت از خانواده نفت سفید است که برای اکثر هواپیماهای با موتور توربینی مناسب است. حداقل نقطه اشتعال آن 38 درجه سانتیگراد (100 درجه فارنهایت) و حداکثر نقطه انجماد منفی 47 درجه سانتیگراد است.

این نوع سوخت به طور گسترده در خارج از کشور امریکا در دسترس است.

استاندارد اصلی برای نوع Jet A-1 :

در کشور انگلستان با استاندارد DEF STAN 91-91  ، در ناتو با کد F-35 (DERD 2494 سابق)  و استاندارد ASTM D1655  شناخته می شود.

Jet A

جت A یک سوخت از خانواده نفت سفید است که عمدتاً در کشور امریکا موجود است.

نقطه اشتعال آن مشابه جت A-1 است اما حداکثر نقطه انجماد آن منفی 40 درجه سانتیگراد است.

این سوخت مطابق با استاندارد ASTM D1655  عرضه می شود.

Jet B

جت B حاصل برشی از تقطیر نفتا و نفت سفید می باشد. می توان از آن به عنوان جایگزینی برای جت A-1 استفاده کرد، اما به دلیل اشتعال پذیری بالایی که دارد، کار با آن دشوارتر است و در آب و هوای سرد عملکرد بهتری دارد، لذا در این مناطق تقاضای فراوانی برای آن وجود دارد.

ASTM استانداردی برای جت B دارد اما در کانادا با استاندارد کانادایی CAN/CGSB 3.23 ارائه می شود.

TS-1

TS-1 اصلی ترین نوع سوخت جت موجود در کشور روسیه و کشورهای مستقل مشترک المنافع است.

این سوخت از نوع نفت سفید است که در مقایسه با جت A-1 از فراریت بیشتر ( نقطه اشتعال حداقل 28 درجه سانتیگراد) و نقطه انجماد پایین تری (کمتر از منفی 50 درجه سانتیگراد) برخوردار است.

سوخت جت غیرنظامی آمریکایی

پایه استاندارد سوخت جت غیرنظامی مورد استفاده در امریکا، استاندارد D1655 ASTM برای سوخت موتورهای توربینی است که الزامات سه کلاس از سوخت را تعریف می کند:

• Jet A ، یک سوخت از نوع نفت سفید با حداکثر نقطه انجماد منفی 40 درجه سانتیگراد است. جت A در داخل کشور امریکا توسط خطوط هوایی داخلی و بین المللی استفاده می شود.
• Jet A-1 ، سوختی از نوع نفت سفید، مشابه با جت A ، اما با حداکثر نقطه انجماد منفی 47 درجه سانتیگراد است.
• Jet B ،سوختی از نوع برش عریض. جت B امروزه به ندرت در دسترس است، مگر در بخش هایی از شمال کانادا که نقطه انجماد پایین تر بوده و نوسان پذیری بالاتر آن، برای حمل و نقل در هوای سرد به صرفه است.

سوخت جت در انگلستان

استاندارد D. Eng RD 2494 صادر شده توسط وزارت دفاع انگلستان، اگرچه در این کشور اساساً به عنوان سوخت جت نظامی توسعه یافت، اما به عنوان سوخت استاندارد هواپیماهای غیرنظامی در انگلستان نیز پذیرفته شد.

اکنون این استاندارد به DEF STAN¹ 91-91 تغییر نام داده و الزامات سوخت نفت سفید  (نوع جت A-1) را با حداکثر نقطه انجماد منفی 47 درجه سانتیگراد تعریف می کند.

مشخصات استاندارد DEF STAN 91-91 بسیار شبیه استاندارد ASTM D1655  می باشد که برای سوخت جت A-1 تعریف شده است. البته در برخی مناطق انگلستان استاندارد سختگیرانه تر DEF STAN 91-91 اعمال می شود.

سوخت جت شوروی سابق و اروپای شرقی

سوخت جت، از نوع نفت سفید شوروی با طیف گسترده ای از انواع استاندارد ها پوشش داده می شود که منعکس کننده منابع مختلف نفت خام و عملیات فرآوری مورد استفاده هستند. انواع آن به صورت T-1  تا T-8  و TS-1 یا RT نام گزاری شده اند. این نوع سوخت ها با شماره استاندارد کشوری (GOST) و یا با شرایط فنی (TU) پوشش داده می شوند.

مقادیر محدودکننده مشخصات سوخت، ترکیب دقیق سوخت و روش های آزمایش در برخی موارد به طور قابل توجهی با معادل های غربی متفاوت است.

نوع اصلی موجود در روسیه و اعضای ((CIS TS-1 است.

تفاوت اصلی در استاندارد ها به این علت است که سوخت های شوروی دارای نقطه انجماد پایین (معادل حدوداً منفی 57 درجه سانتیگراد با روش های آزمایش غربی)  و همچنین نقطه اشتعال پایین (حداقل 28 درجه سانتیگراد در مقایسه با 38 درجه سانتیگراد برای سوخت های غربی) هستند.

سوخت RT ( در رسم الخط روسی به صورت PT نوشته می شود) از نوع عالی است (یک محصول hydrotreated که در اصطلاح گوگرد و سایر ناخالصی ها حذف شده اند) اما به طور گسترده تولید نمی شود.

TS-1 (نوع معمولی) همتراز با جت A-1 غربی است و توسط اکثر سازندگان هواپیما تایید شده است.

کشورهای اروپای شرقی استانداردهای ملی خود را با نامگذاری خاص خود دارند. بسیاری از آنها بسیار شبیه به استانداردهای روسیه هستند، اما برخی دیگر منعکس کننده الزامات بازرسی از خطوط هوایی بین المللی هستند و از نظر خواص و روش هایی آزمایش شبیه به جت A-1 غربی هستند.

 سوخت جت چین

چین پنج نوع سوخت با مشخصات مختلف را پوشش می دهد. پیش از این، هر نوع با پیشوند RP شماره گذاری می شد. آنها اکنون به سوخت جت شماره 1، سوخت شماره 2 و غیره تغییر نام داده اند.

• RP-1 و RP-2 نفت سفیدهایی هستند که مشابه TS-1 شوروی هستند. هر دو نقطه اشتعال پایینی دارند ( حداقل 28 درجه سانتیگراد).

 نقطه انجماد RP-1  منفی 60 درجه سانتیگراد و RP-2 منفی 50 درجه سانتیگراد است.

• RP-3 اساساً به عنوان جت A-1 غربی است که به عنوان نوع صادراتی تولید می شود.
• RP-4 یک سوخت برش عریض است که شبیه جت B غربی و T-2 شوروی است.
• RP-5 یک نوع نفت سفید با نقطه اشتعال بالاست، مشابه آنچه در غرب توسط هواپیماهای نیروی دریایی بر روی ناوهای هواپیمابر استفاده می شود.
• تقریباً تمام سوخت جت تولید شده در چین اکنون RP-3 است (به سوخت جت شماره 3 تغییر نام داده شده).

استاندارد بین المللی – فهرست بازرسی AFQRJOS

با پیچیده تر شدن ترتیبات تامین سوخت جت، شامل ترکیب محصول در تاسیسات ذخیره سازی مشترک، تعدادی از تامین کنندگان سوخت سندی را توسعه دادند که به عنوان الزامات کیفیت سوخت هواپیما برای سیستم های عملیاتی مشترک یا فهرست بازرسی AFQRJOS شناخته شد.

فهرست بازرسی نشان دهنده سخت گیرانه ترین الزامات مربوط به استاندارد DEF STAN و ASTM برای جت A-1 است.

طبق تعریف، هر محصولی که الزامات فهرست بازرسی را برآورده کند، دارای استاندارد DEF STAN یا ASTM نیز خواهد بود.

سوخت تحویلی به فهرست بازرسی شامل سخت گیرانه ترین الزامات استاندارد زیر است:

(الف) DEF STAN 91-91

(ب) ASTM D1655 نفت سفید نوع جت A-1

فهرست بازرسی توسط هشت تامین کننده اصلی سوخت هواپیما: Agip, BP, ChevronTexaco, ExxonMobil, Kuwait Petroleum, Shell, Statoil و توتال به عنوان مبنای عرضه بین المللی تقریباً تمام سوخت های هواپیمای غیرنظامی در خارج از آمریکای شمالی و اتحاد جماهیر شوروی سابق شناخته شده است.

استاندارد سوخت جت سایر کشورها

استاندارد های کشوری منحصر به فرد بسیاری وجود دارد. معمولاً این استاندارد ها بر اساس مشخصات سوخت کشور امریکا، انگلستان یا شوروی سابق و با تفاوت های جزئی هستند. حرکت های فزاینده ای برای هماهنگ کردن تفاوت های کوچک بین استاندارد ASTM  و DEF STAN وجود دارد. این روند هماهنگ سازی با استاندارد های بسیاری از کشورها در حال پیشرفت است.

پانوشت:

1- DEF STAN مخفف Defense Standard می باشد.